tekst: weblog kunsthistoricus Huub Mous [] foto: Harrie Muis; Pier Pandertempel in de Prinsentuin
Het tweede decennium van de vorige eeuw was de tijd bij uitstek voor doemdenkers met apocalyptische stemmingen. In 1912 zonk de Titanic op zijn eerste oceaanreis met 1500 mensen aan boord. In Mexico en China braken revoluties uit in 1910 en 1911, het jaar ook van de Tweede Marokko-crisis. De Balkanoorlogen volgden in 1912 en 1913. De Russische Revolutie brak uit in 1917, en de Duitse Novemberrevolutie in 1918. En dan hebben we het nog niet eens over de rampzalige gevolgen van de Spaanse griep die wereldwijd veel slachtoffers eiste. De schattingen lopen uiteen tussen 20 en 100 miljoen. Ook in Nederland vonden op kleinere schaal rampen plaats, zoals de watersnood in Zeeland in januari 1916.
Kortom, het einde van de wereld leek nabij in de ogen van menig dominee, die op de kansel dan ook hel en verdoemenis predikte. De Eerste Wereldoorlog werd door hen veelal als ‘een wrake Gods’ ervaren, mede omdat de wereld steeds goddelozer werd. De wereld werd ook letterlijk goddeloos. In Italië steeg het aantal onkerkelijken in de periode tussen 1901 en 1911 van 36.000 naar 874.000. Ook in Amerika, Engeland en Frankrijk speelden zich vergelijkbare ontwikkelingen af. In Frankrijk steeg het aantal onkerkelijken in die periode zelfs naar 20 %. Tussen 1910 en 1917 steeg in Nederland dat aantal van 300.00 naar 500.00. In Amsterdam waren in 1917 in totaal 66.902 mensen (11 % van de bevolking) niet meer aangesloten bij een kerkgenootschap.
En op 11 november 1919 werd Jan Murk de Vries geboren.
Dat laatste heeft met de voorafgaande rampen niets van doen. Toch moest ik hier van de week even aan denken. Donderdag had ik een drukke dag. ’s Ochtends mocht ik Gitte Brugman, de kunstrecensent van de Leeuwarder Courant, rondleiden in Museum Belvédère bij de tentoonstelling Relaties en Contrasten. ’s Middags woonde ik een symposium bij, dat het onlangs opgerichte Fries Biografie Instituut had georganiseerd in Tresoar. En ’s avonds was ik een van bezoekers in OBE bij de lezingen van Bert Looper en Erik Betten over Jan Murk de Vries, wiens werk daar momenteel is te zien.